خورشید و ماه با حرکت حساب شده خود و نظم بخشیدن به سایر سیارات و تاثیر در همه موجودات، نشانی از آفریننده حکیم و قادر مطلق هستند .

در شماره گذشته با یکی دیگر از آیاتی که با تعبیر «و من آیاته » شروع شده، آشنا شدیم و آن، آیه 37 سوره فصلت بود که در آن به چهار پدیده مهم و حیاتی در منظومه خاکی ما اشاره شده است و آنها عبارتند از روز و شب و خورشید و ماه . درباره دوتای اولی مطالبی بیان شد و اینک ادامه مطلب:

خورشید منبع انرژی و برکات بی شمار برای سیاره خاکی ما به شمار می رود نور و حرارت و روشنایی روز و رویش گیاهان و حتی زندگی بشر بدون پرتو حیات بخش خورشید نمی تواند وجود داشته باشد .

به عبارت دیگر: انرژیهای گوناگونی که بشر امروزه مورد استفاده خود قرار می دهد از جمله نیروگاه های اتمی و انرژی الکتریک که در اکثر موارد زندگی، ما شاهد آن هستیم و با زندگی روزمره ما عجین گشته، و جهان را به سوی تمدن پیش می برد، در واقع نشات گرفته از خورشید است . دانشمند روسی «تیمیر یازف » معتقد است:

«غذا از آن جهت منبع نیروی حیات است که کنسروی از اشعه خورشید می باشد» (1).

خورشید و ماه چیست؟

خورشید یکی از ثوابت است که زمین و سیارات دیگر دور آن می گردند و از آن کسب نور می کنند . حجم آن 1310000 برابر حجم زمین و فاصله اش تا زمین 149 میلیون کیلومتر و نزدیکترین ثوابت به زمین می باشد (2).

خورشید کره ای بزرگ و گازی شکل مرکب از گازهائی ملتهب است که اشعه نورانی و گرما، به سراسر جهان گسیل می دارد و قطرش یک میلیون و چهار صد هزار کیلومتر است . قرص خورشید و ماه گرچه در نظر ما یکسان می نماید، ولی خورشید 109 برابر بزرگتر از کره زمین است (3).

ماه نیز یکی از کرات آسمانی است که به دور زمین می گردد و روشنی بخش شبهای تار و ظلمانی و چراغ راهنمای مسافران و فواید دیگری نیز دارد که با جزر و مد خود می آفریند . البته می دانیم که نور ماه، انعکاس نور خورشید در نیمه ای از این کره است .

اهمیت خورشید و ماه

میلیونها سال است انسان مشاهده می کند که کره زمین به دور خورشید و ماه به دور زمین می چرخد و لحظه ای از مسیر خود تخلف نکرده، و اوقات شب و روز و ماه و سال را تنظیم کرده، و پس و پیش نمی شود، لذا انسان برنامه زندگی خود را براساس گردش این دو، تحت نظم و حساب درآورده و برای خود مبدا تاریخ قرار داده و بر اساس همان نظم و ترتیب روز و شب و ماه و سال، کارهای فردی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی را تنظیم می کند . چنانکه خداوند متعال در آیه 96 سوره انعام می فرماید:

«خورشید و ماه را وسیله حساب قرار داد» (4).

«او است که شب و روز و خورشید و ماه را آفرید و هرکدام از اینها در مداری در حرکتند» (5).

«نه خورشید را سزا است که به ماه رسد، نه شب بر روز پیشی می گیرد، و هرکدام در مسیر خود شناورند» (6).

خورشید و ماه در زندگی منظومه ما، از چنان اهمیتی برخوردار است که اگر روزی سیارات از نور خورشید محروم گردند و همه جا تاریک و ظلمانی شده، همه گیاهان از رویش باز خواهند ایستاد .

«آماسویچ » می نویسد:

«آب دریاها و اقیانوسها که در اثر حرارت خورشید تبخیر شده و رودخانه ها و آبشارهای زیبا را به وجود می آورد، اگر روزی خورشید نباشد و دیگر تولید انرژی تعطیل شود، بشر از تمامی این نعمتها محروم مانده و زندگی او فلج خواهد شد . حتی انرژی الکتریک که همگان با آن سرو کار دارند، صورت دیگری از انرژی خورشید است » (7).

همچنین وزش باد (که در شماره دوم سال 43 این مجله، از نگارنده به فواید آن اشاره شد)، چیزی جز گرم شدن ناموزون قسمتهای مختلف سطح زمین به وسیله اشعه خورشید نمی باشد .

آماسویچ باز در اهمیت خورشید می نویسد:

«آدمیان از قدیم الایام به اهمیت خورشید پی برده بودند و شگفت انگیز نیست که پیشینیان خورشید را یکی از خدایان می شمردند و معابد با شکوه برای نیایش او برپا می ساختند و به درگاهش راز و نیاز می کردند و آن را خدای خدایان می دانستند ولی بعدها آدمی به نیروی دانش و خرد دریافت که نیروئی ما فوق الطبیعه در خورشید وجود ندارد، بلکه آن نیز در زمره اختران عادی است که در کیهان نظیر آن بسیار یافت می شود و نیروبخش آن یک نیروی مافوق الطبیعه می باشد» (8).

چنانکه گفته شد، به خاطر این همه فواید بی شماری که خورشید و ماه در سیارات از جمله منظومه خاکی ما دارد، در روزگار قدیم، گروهی در مقابل این دو پدیده مهم و حیاتی و پرفروغ آسمانی سر فرود آورده و آنها را پرستش می نمودند از این رو آفریننده هستی پس از اشاره به تسخیر درآوردن خورشید و ماه و قرار دادن آنها و منافعشان در اختیار بشر، و بیان آن در آیات متعدد قرآن، انسان را راهنمائی کرده می فرماید با مشاهده اینهمه فایده از اینها نباید از آفریننده آنها غافل باشید و به دنبال مخلوق بروید، بلکه خالق آنها را ستایش کنید . لذا قرآن مجید در مقابل افراد غافل از خالق این پدیده ها می فرماید:

«برای خورشید و ماه سجده نکنید، بلکه برای آفریننده آنها سجده کنید» (9).

یعنی چرا به موجوداتی سجده می کنید که اسیر قوانین آفرینش اند و دستخوش انواع تغییرات . اگر می خواهید سجده کنید به کسی سجده کنید که آنها را مسخر شما گردانیده و منافع آنها را در اختیار شما گذاشته است . چنانکه می فرماید:

«نظمی که خورشید و ماه دارد، به خودی خود نیست، بلکه خداوند آنها را به تسخیر و خدمت بشر درآورده است » (10).

چنانکه قهرمان توحید، حضرت ابراهیم علیه السلام نیز هنگام دعوت مردم به توحید، وقتی که جمع شدن پرده های تاریک شب و سر برآوردن خورشید از افق و گستردن نور خود بر کوه و دشت را با چشم حقیقت بین خود دید، صدا زد این خدای من است (11) ولی با غروب و پنهان شدن قرص خورشید، فرمود: «من از همه این معبودهای ساختگی که شریک خدا قرار داده اند، بیزارم » (12).

خداوند متعال در واقع با مطرح کردن این چهار پدیده و فواید آنها می خواهد به بشر بفهماند که پدیده های به این مهمی که شما خیال می کنید معبود شماست، نظم و حرکت آنها به فرمان آفریننده آنها و حاکی از وحدت و قدرت خالق مدیر و مدبر می باشد که هیچ کدام نمی توانند از فرمان آفریننده خود سرپیچی نمایند، چرا که جهان از یک مشیت حکیمانه پدید آمده است و با عنایت و مشیت الهی نگهداری می شود و اگر لحظه ای عنایت الهی از جهان گرفته شود، نیست و نابود می گردد . کل جهان هستی به صورت مجموعه ای هماهنگ است و هدفهای حکیمانه در خلقت جهان و انسان در کار است و تحت تدبیر و مدیریت عالیه الهی قرار دارد و سنتهای ربوبی بر آن حاکم است . نقش علت العلل را آفریدگار (خالق) و پروردگار (رب) دارد که پس از خلقت نیز، به عنوان مدبر الامور، به تدبیر امور می پردازد اگر خلقت از آن اوست، هدایت جهان نیز پس از خلقت به عهده اوست .

پی نوشت:

1) آماسویچ، ساختمان خورشید، ترجمه روح الله عباسی و هوشنگ کریمی، ص 18 .

2) فرهنگ عمید .

3) آماسویچ، ساختمان خورشید، ص 18 .

4) والشمس والقمر حسبانا ...» .

5) و هو الذی خلق اللیل و النهار و الشمس و القمر کل فی فلک یسبحون » آیه 33 سوره انبیاء .

6) کل فی فلک یسبحون » یس: 40 .

7) ساختمان خورشید، ص 18 .

8) همان، ص 18 و 19 .

9) لا تسجدوا للشمس و لا للقمر واسجدوا لله الذی خلقهن ...» فصلت: ذیل 37 .

10) و سخر لکم الشمس و القمر دائبین و سخر لکم اللیل و النهار و الشمس و القمر ...» ابراهیم: 33 و نحل: 12 .

11) البته اینکه واقعا حضرت ابراهیم این سخن را از روی اعتقاد می گفت یا برای تفهیم به مردم آن عصر، مفسران اختلاف نظر دارند . ولی اکثر دانشمندان و مفسران معتقدند که به خاطر تفهیم و استدلال در برابر ستاره پرستان و خورشید پرستان بود که در حال مناظره با آنان بوده است . و الا حضرت ابراهیم مسلما موحد بوده و قهرمان توحید است .

12) فلما را الشمس بازغة قال هذا ربی هذا اکبر فلما افلت قال یا قوم انی بری ء مما یشرکون » انعام: 78 .